101 BrainBody anatomy: De anatomie en het effect van trauma en social media op het tienerbrein

Ik heb van 2012-2017 veel neurobiologische onderzoeken gedaan in een internationaal team bij kinderen, tieners, volwassen en ouderen uit verschillende culturen met en zonder disfuncties. Hierbij maakten we voornamelijk gebruik van (F)MRI onderzoeken en dissecties van overleden mensen. Vandaag wil ik vanuit een neurobiologisch invalshoek iets vertellen over het tienerbrein

Veranderingen gedurende de tienerjaren

Gedurende de tienerjaren groeit en verandert het brein van tieners enorm. Deze veranderingen hebben invloed op hun denken en gedrag. Ik geloof dat als we begrijpen hoe het brein verandert we tieners op een juiste manier kunnen begeleiden, zodat hun brein zich op zo'n positief mogelijk manier ontwikkelt.

Breinontwikkeling

De breinontwikkeling van tieners vindt plaats van achter naar voren. Echter kan de tijdspanne verschillen per brein. Dit is afhankelijk van geslacht, levenservaringen, hormonale veranderingen, genen , karakter, verslavingen, dysfuncties , etc. Gedurende de tienerjaren zijn er twee groeipieken. Namelijk rond 12 en 16 jaar. Tijdens deze momenten vinden er enkele belangrijke ontwikkelingen plaats.

1.) Groei van het aantal hersencellen aan het begin van de tienerjaren vindt voornamelijk plaats in de:

• gyrus fusiformis: gebied dat zich bezig houdt met gezichtsherkenning. 

• hippocampus: gebied dat onze emoties en geheugen beïnvloed.

• amygdala: Dit gebied zorgt ervoor dat verschillende emoties aangestuurd en verwerkt worden. Omdat dit gebied nog volop in ontwikkeling is hebben tieners een overactieve amygdala. Veel keuzes worden daarom ook gevoelsmatig genomen. Ook spelen hormonale veranderingen deels een rol waarom emotionele hersengebieden overactief worden. Echter helpen de hormonen voornamelijk met het ontwikkelen van de hersenen. Zonder deze hormonen stopt namelijk de hersenontwikkeling. 
  

• striatum : Ook is het zo dat tieners heel erg gevoelig zijn voor beloningen en nieuwe impulsen. Het ‘beloningscentrum’, het striatum ,is in het tienerbrein veel actiever dan in jonge kinderen en volwassenen. Het striatum is ook een gebied dat betrokken is bij het leren. Tieners zien het als een beloning  als ze iets nieuws  leren wat ze interessant vinden. 

Kortom, er kan geconcludeerd worden dat het sociale emotionele brein zich eerst ontwikkelt

2.) In de latere tienerjaren zien we lichte ontwikkeling in de prefrontale cortex.

De prefrontale cortex omvat de emotionele en cognitieve functies: emotionele regulatie, concentratie, het maken van beslissingen, planning, creativiteit, sociaal gedrag en impulsbeheersing, consequenties van daden overzien, zelfidentiteit. 

Daarnaast worden de verbindingen tussen hersencellen/gebieden verfijnder en efficiënter. Elk hersengebied specialiseert zich steeds meer in de functie waarvoor het specifiek is bedoeld. En zien we sterke verbindingen tussen de:

- prefrontale cortex-amygdala/hippocampus (limbische systeem)

Uit onderzoek is gebleken dat de verbinding tussen de prefrontale cortex en het limbisch systeem voornamelijk de amygdala nog niet verfijnd genoeg is. Dit maakt dat zelfs oudere tieners moeite hebben met emotieregulatie. 

- prefrontale cortex-striatum 

Ook zijn de hersenverbindingen tussen de prefrontale cortex en het striatum, nog niet goed ontwikkeld in de tienerjaren. Dit uit zich deels in een onvermogen om impulsen te reguleren. Zo kiezen jonge pubers vaker voor een kleine snelle beloning en zijn ze minder bereid om lang te wachten op een veel grotere beloning. Tieners zijn dus niet geheel slecht in plannen of over hun toekomst nadenken ze zijn gewoon meer gefixeerd op het nu.

Invloeden die de ontwikkeling van het brein beïnvloeden.

Echter hebben we wel kunnen constateren dat er enkele factoren zijn die invloed hebben op de ontwikkeling van het brein. Vandaag wil ik 2 factoren even kort behandelen. Namelijk trauma’s en social media. 

Trauma's

Samen met het team heb ik onderzoek mogen doen naar de breinontwikkeling van tieners met trauma’s ( licht tot ernstig) Denk dan aan, pesten, uitsluiting, misbruik, mishandeling en bijna dagelijkse ruzies met ouders. 

Onderzoek heeft aangetoond dat deze trauma’s het breinstructuur van een tiener veranderen. Tieners die trauma’s hebben meegemaakt (en niet de juiste begeleiding hebben gehad) zullen de rest van hun leven last hebben van een minder verfijnde verbinding tussen de amygdala en de prefrontale cortex. Maar ook een minder efficiënt en verfijnde hippocampus. Met als gevolg dat deze tieners o.a. meer moeite hebben met emotieregulatie, feiten, kennis of ervaringen opslaan/ geheugenproblemen. 

Social Media

Ook is uit onderzoek gebleken dat teveel gebruik van social media en continu switchen tussen verschillende apps op hun mobiel leidt tot een minder verfijnde anterior gyrus cinguli cortex. De gyrus cinguli is een deel van het limbisch systeem en is een gebied dat betrokken is bij emotieverwerking,empathie, aandacht en keuzes maken. Veel tieners hebben een overactieve gyrus cinguli cortex. Onderzoek heeft aangetoond dat een overactieve gyrus cinguli cortex een mens gevoeliger maakt voor depressies, angsten/angststoornissen en stemmingsstoornissen en slechte concentratie.